درمان ناهنجاری های فک

درمان ناهنجاری های فک، که شامل مشکلات دندانی و اسکلتی است، به دلایل زیبایی و عملکردی اهمیت زیادی دارد. این ناهنجاری‌ها می‌توانند منجر به مشکلاتی مانند سختی در جویدن، اختلال در گفتار و حتی دردهای مزمن شوند. گزینه‌های درمانی متنوعی از جمله استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی، جراحی‌های فک و درمان‌های فیزیکی وجود دارد. تشخیص زود هنگام این مشکلات بسیار مهم است، زیرا مداخله به موقع می‌تواند نتایج بهتری را به همراه داشته باشد. با پیشرفت تکنولوژی، متخصصان قادرند برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده‌ای را ارائه دهند.

ناهنجاری فک چیست؟

ناهنجاری فک به وضعیت‌هایی اطلاق می‌شود که در آن ساختار فک‌ها یا نحوه‌ی عملکرد آن‌ها به طور غیرطبیعی است. این ناهنجاری‌ها می‌توانند شامل انحراف در قرارگیری فک‌ها، مشکلات در هماهنگی بین فک بالا و پایین، یا تغییرات در اندازه و شکل فک‌ها باشند.

ناهنجاری‌های فک می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر روی جویدن، صحبت کردن و حتی تنفس داشته باشند. این مشکلات به دلیل عوامل ژنتیکی، عادات نامناسب در دوران کودکی، آسیب‌های فکی یا حتی مشکلاتی در دندان‌ها به وجود می آیند.

علت بروز ناهنجاری های فک

ناهنجاری های فکی و دندانی دو علت عمده ارثی و عوامل محیطی بستگی دارد:

عوامل ژنتیکی

بسیاری از ناهنجاری‌ها به وراثت مربوط می‌شوند. اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده دارای ناهنجاری فکی باشد، احتمال بروز آن در فرزندان افزایش می‌یابد.

عوامل محیطی

عادات غیرطبیعی مانند مکیدن انگشت، تنفس از دهان، یا بلع نادرست می‌توانند بر رشد فک تأثیر بگذارند. همچنین، آسیب‌های فکی در کودکی نیز می‌تواند به ناهنجاری‌ها منجر شود.

رشد نامناسب

اختلالات در رشد و نمو استخوان‌ها و دندان‌ها می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های فکی شود. این مسئله ممکن است به دلیل کمبود تغذیه، بیماری‌های مزمن یا مشکلات هورمونی باشد.

در واقع نمی توان جلوی عامل ارث را گرفت اما می توان با مراقبت های لازم از ایجاد عوامل محیطی جلوگیری کرد.

نحوه تشخیص ناهنجاری های فکی

تشخیص ناهنجاری‌های فکی فرآیندی جامع و چندمرحله‌ای است که به منظور شناسایی دقیق مشکلات و تعیین روش‌های درمانی مناسب انجام می‌شود. مراحل این فرآیند به شرح زیر است:

معاینه بالینی

پزشک ابتدا به بررسی ظاهری صورت و فک می‌پردازد. تقارن صورت، شکل فک و وضعیت دندان‌ها به‌ذدقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همچنین نحوه بستن دندان‌ها و وجود ناهنجاری‌هایی مانند اوربایت، آندربایت یا کراس‌ بایت بررسی می‌شود.

بررسی سوابق پزشکی

اطلاعات مربوط به تاریخچه پزشکی بیمار، از جمله مشکلات قبلی، عادات دهانی (مانند مکیدن انگشت)، و سابقه خانوادگی ناهنجاری‌های فکی جمع‌آوری می‌شود.
و عادات غذایی و تاثیر آن بر رشد و نمو فک نیز بررسی می شود.

تصاویر رادیوگرافی

سه نوع تصویر رادیوگرافی برای بررسی ناهنجاری فکی داریم که شامل موارد زیر هستند:

رادیوگرافی پانورامیک

این نوع تصویر به پزشک امکان می‌دهد تا نمایی کلی از دندان‌ها، فک‌ها و ساختارهای surrounding آنها را مشاهده کند.

رادیوگرافی جانبی

برای بررسی روابط اسکلتی و تعیین زوایای فکی استفاده می‌شود.

رادیوگرافی‌های خاص

در برخی موارد، تصاویر خاص مانند CBCT (تصویربرداری کامپیوتری با دوز پایین) برای ارزیابی دقیق‌تر استخوان‌ها و بافت‌های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تست‌های عملکردی

ارزیابی حرکات فک در هنگام جویدن، صحبت کردن و باز و بسته کردن دهان انجام می‌شود. پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که حرکات مختلفی را انجام دهد تا مشکلات عملکردی شناسایی شوند.

در صورت وجود صدای غیرطبیعی هنگام حرکت فک، می توان به وجود مشکلاتی مانند اختلال در مفصل فکی اشاره کند.

اسکن سه‌بعدی و مدل‌سازی

در برخی موارد، از اسکنرهای سه‌ بعدی برای تهیه تصاویر دقیق از فک و دندان‌ها استفاده می‌شود. این تصاویر به برنامه‌ریزی درمان کمک می‌کند. با استفاده از قالب‌گیری از دندان‌ها، مدل‌هایی برای بررسی دقیق‌تر وضعیت فک تهیه می‌شود.

مشاوره با متخصصان دیگر

در برخی موارد، ممکن است نیاز به همکاری با متخصصان دیگر مانند ارتودنتیست‌ها، جراحان فک و صورت یا پزشکان ENT باشد تا تشخیص و درمان جامع‌تری انجام شود.

تشخیص ناهنجاری‌های فکی باید به‌صورت دقیق و با توجه به تمامی جوانب انجام شود تا برنامه درمانی مناسب و موثری ارائه گردد. این فرایند به بهبود کیفیت زندگی بیمار و ارتقاء سلامت دهان و دندان او کمک می‌کند.

انواع ناهنجاری های فک

متداول‌ترین ناهنجاری‌های فکی شامل موارد زیر هستند:

اوربایت

اوربایت زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های فک بالا به‌ طور قابل توجهی بر روی دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند. این ناهنجاری می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند اختلال در جویدن و افزایش خطر آسیب به دندان‌ها شود.

آندربایت

آندربایت زمانی است که دندان‌های فک پایین جلوتر از دندان‌های فک بالا قرار می‌گیرند. این ناهنجاری می‌تواند به مشکلاتی در جویدن و گفتار منجر شود و همچنین بر زیبایی ظاهری تاثیر بگذارد.

کراسبایت

کراسبایت زمانی رخ می‌دهد که یک یا چند دندان از فک بالا در هنگام بسته شدن دهان، بر روی دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند. این مشکل می‌تواند باعث ساییدگی غیرعادی دندان‌ها و اختلال در رشد فک شود.

دیپ بایت

دیپ بایت نوعی از اوربایت است که در آن دندان‌های فک بالا به شدت بر روی دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند و ممکن است دندان‌های پایینی به داخل فک بالا فشار بیاورند. این وضعیت می‌تواند به سایش دندان‌ها و مشکلات مفصل فکی منجر شود.

فک کوچک

فک کوچک به شرایطی اشاره دارد که فک پایین به اندازه کافی بزرگ نیست و ممکن است در رشد دندان‌ها و عملکرد جویدن اختلال ایجاد کند. این مشکل معمولاً نیاز به درمان ارتودنسی یا جراحی دارد.

فک بزرگ

فک بزرگ به حالتی اشاره دارد که فک پایین بزرگتر از حد طبیعی است. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلاتی در جویدن، گفتار و زیبایی صورت شود.

اختلالات مفصل فکی

این اختلالات شامل درد و مشکلات در مفصل فکی است که می‌تواند به علت ناهنجاری‌های ساختاری یا عادات نادرست مانند دندان قروچه ایجاد شود. این مشکلات می‌توانند منجر به درد، صداهای غیرطبیعی و محدودیت در حرکات فک شوند.

فک غیر هم‌راستا

عدم تقارن در فک‌ها می‌تواند به دلایل ژنتیکی یا محیطی ایجاد شود و ممکن است بر زیبایی و عملکرد فک تاثیر بگذارد.

این ناهنجاری‌ها نیاز به ارزیابی و درمان دقیق دارند تا به بهبود کیفیت زندگی و سلامت دهان و دندان فرد کمک کنند. درمان می‌تواند شامل ارتودنسی، جراحی یا ترکیبی از هر دو باشد.

درمان ناهنجاری های فکی

اگر بیماران در سنین پایین تر به پزشک مراجعه کنند می توان نشانه های ناهنجاری فکی را در آنها مشاهده کرد. بهترین زمان برای درمان ناهنجاری های فکی در دختران 8 یا 9 سالگی و در پسران 10 یا 11 سالگی است. در این سن اگر فک پایین عقب باشد با استفاده از دستگاه هایی فک پایین به جلو کشیده می شود و اگر فک بالا عقب باشد با استفاده از دستگاه هایی به جلو کشیده می شود.

هدف از درمان فقط زیبایی نیست هدف فقط برگرداندن عملکرد صحیح فک است اگر عملکرد فک تصحیح شود به دنبال آن زیبایی هم برمی گردد. بنابراین اولین کاری که در درمان استفاده می شود، برطرف کردن پوسیدگی های دندان بوده، سپس دندان ها بر اساس فک اصلاح شده و پس از آن ارتودنسی انجام می شود. فک ها با استفاده از دستگاه های متحرک ارتودنسی مختلف جلو و عقب برده می شود و با ارتودنسی نوع ثابت دندان ها جابجا می شود.

درمان ناهنجاری‌های فکی بسته به نوع و شدت ناهنجاری متفاوت است و می‌تواند شامل روش‌های مختلفی باشد. در ادامه به برخی از متداول‌ترین روش‌های درمان اشاره می‌شود:

ارتودنسی

بریس‌ها یکی از شایع‌ترین روش‌ها برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی هستند. این دستگاه‌ها به تدریج دندان‌ها را به موقعیت مناسب منتقل می‌کنند. این دستگاه‌ها معمولاً برای درمان ناهنجاری‌های خفیف‌تر و در سنین پایین‌تر استفاده می‌شوند و می‌توانند به تنظیم موقعیت دندان‌ها کمک کنند.

جراحی فک

در مواردی که ناهنجاری‌های فکی شدید هستند، جراحی ممکن است ضروری باشد. این جراحی‌ها می‌توانند شامل:

جراحی ارتوگناتیک که برای اصلاح موقعیت فک بالا یا پایین به کار می‌روند و معمولاً پس از تکمیل رشد استخوانی انجام می‌شوند و جراحی اصلاحی که برای درمان مشکلات مرتبط با تقارن صورت و فک انجام می شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود عملکرد فک و کاهش دردهای مربوط به اختلالات مفصل فکی (TMJ) کمک کند. تمرینات خاص، ماساژ و تکنیک‌های دیگر می‌توانند در این راستا مؤثر باشند.

دستگاه‌های مخصوص

این دستگاه‌ها برای کاهش تنش و فشار روی مفصل فکی طراحی شده‌اند و می‌توانند به تسکین درد کمک کنند. همچنین دستگاه‌های بازکننده فک به جلوگیری از بسته شدن غیرطبیعی فک کمک می‌کنند.

دارودرمانی

در صورت وجود درد یا التهاب، داروهای ضد التهابی و مسکن‌ها می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند.

مراقبت‌های پیشگیرانه

مراقبت‌های دندانی منظم و نظارت بر رشد دندان‌ها و فک‌ها در سنین کودکی می‌تواند به شناسایی زودهنگام ناهنجاری‌ها و درمان آن‌ها کمک کند.

رویکردهای ترکیبی

بسیاری از بیماران ممکن است نیاز به ترکیبی از روش‌های فوق داشته باشند. به عنوان مثال، در برخی از مواقع نیاز است ابتدا درمان ارتودنسی انجام شود و سپس جراحی فک برای اصلاح نهایی انجام گردد.

چه زمانی بیمار نیاز به جراحی فک پیدا می کند؟

اگر ناهنجاری های فکی در بیمار بسیار شدید باشد و بیمار در سنین بالاتر برای درمان اقدام کند قطعا فقط از طریق ارتودنسی نمی توان دندان ها را مرتب کرد. اگر اختلاف هر دو فک زیاد باشد ابتدا ارتودنسی به مدت 6 ماه الی یک سال باید انجام شود تا وضعیت دندان های فرد برای جراحی آماده شود. به طور کلی دندان های بیمار باید به گونه ای چیده شود تا پزشک بتواند فرد را به جراح معرفی کند.

سوالات متداول درمان ناهنجاری های فک

در نهایت…

درمان ناهنجاری‌های فک اهمیت زیادی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارد. این ناهنجاری‌ها می‌توانند تأثیرات منفی بر جویدن، صحبت کردن و حتی اعتماد به نفس بگذارند. روش‌های درمانی شامل ارتودنسی و جراحی فک هستند که با توجه به نوع و شدت مشکل انتخاب می‌شوند. تشخیص زودهنگام و پیگیری‌های منظم از سوی پزشک می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود. در نهایت، توجه به سلامت دهان و دندان و مشاوره با متخصصان می‌تواند به بهبود عملکرد و زیبایی چهره کمک کند.